Główne założenia pedagogiki Marii Montessori

Koncepcja pedagogiczna M.Montessori obejmuje cały rozwój dziecka, poczynając od narodzenia, aż do wkroczenia w wiek dorosły. Osobowość człowieka pojmuje jako jedność. Jej pedagogika jest bezpośrednio skierowana w stronę dziecka wraz z jego potrzebami, na jego spontaniczność, aktywność, samostanowienie oraz dążenie do niezależności od dorosłych.

Można wyróżnić trzy kwestie;

- dzieci potrzebują odpowiednich środków do sensownego rozwoju
- dzieci dla prawidłowego rozwoju, ich duchowych kompetencji powinny wykonywać ćwiczenia usprawniające ich zmysły
- dzieci potrzebują ruchu.

Podejście Montessori

Wszystkie dzieci od urodzenia nastawione są na własny rozwój, na osiągnięcie niezależności i przejście od dzieciństwa do dorosłości. Metoda Montessori pomaga dzieciom i rodzicom w tym zadaniu. Jej podstawą jest szanowanie naturalnej indywidualności każdego dziecka, jeśli chodzi o jego rozwój fizyczny, umysłowy, duchowy i emocjonalny i kierowaniu go do całościowego wzrostu.

W edukacji według zasad Montessori zapewnione powinno być przygotowane otoczenie, w którym dzieci mogą swobodnie pracować z wybranymi przez siebie materiałami. Dzieci mają wrodzoną chęć do uczenia się, a przy tym nauka ich nie męczy, ale raczej zachwyca i czyni szczęśliwymi. Wykonywanie celowych prac przez dziecko pod przewodnictwem dorosłego prowadzi do rozwoju jego koncentracji i samodyscypliny. Dziecko może pracować w zgodzie z własnymi możliwościami, we własnym tempie i w spokoju.

Rodzice i nauczyciele powinni umieć obserwować dziecko i przygotowywać dla niego odpowiednie materiały i zadania, by wspomóc jego chęć rozwoju.

Montessori zauważyła, że dzieci w wieku od narodzin do 6 roku życia są odkrywcami, którzy głównie wykorzystują swoje zmysły, budując siebie i swój intelekt poprzez przyswajanie tego, co istnieje w ich otoczeniu - języka, zwyczajów, kultury, pojęcia piękna, religii.

Wiek od 6 do 12 lat to czas świadomego poznawania. Dzieci rozwijają swoje zdolności abstrakcyjnego myślenia i wyobraźni oraz wykorzystują zdobytą wcześniej wiedzę do dalszych poszukiwań.

Od 12 do 18 lat to czas, w którym młodzi ludzie szukają swojego miejsca w społeczeństwie i próbują wykorzystać możliwości, by w tym społeczeństwie uczestniczyć.

Ostatni już okres wkraczania w dorosłość, lata 18 do 24 to czas, kiedy ludzie stają się specjalistami w pewnej dziedzinie lub dziedzinach, i w ten sposób poprzez pracę biorą udział w budowaniu świata oraz tworzeniu dialogu pomiędzy sobą.

Montessori twierdziła, iż dziecko ma własny, naturalny plan rozwoju, aktywizowany poprzez środowisko wychowawcze, dlatego też jej celem było przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia przez wspieranie jego potencjalnych możliwości.

Pedagogikę pojmowała jako „pomoc do życia”. Ojciec, matka czy wychowawca mogą pomóc dziełu stworzenia, jednak dziecko w oparciu o działające prawo musi stworzyć się samo, „Pomóż mi to zrobić samemu” z tą prośbą zwróciło się kiedyś dziecko do M. Montessori.

To życzenie podawała później często jako główną myśl swojej koncepcji wychowania.

Cele te realizowane są poprzez pomoc dziecku w:

- rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły
- wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy
- wypracowaniu zamiłowania do ciszy i możliwości pracy w warunkach spokoju
- osiągnięciu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem
- wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie
- uniezależnienie od nagrody
- formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji
- szacunku do pracy innych
- rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy
- osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa

Zadania pedagogiki Marii Montessori:

1. Uczenie przez działanie: dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami.

2. Samodzielność: dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności.

3. Koncentracja: dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań.

4. Lekcje ciszy: dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych.

5. Porządek: dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu.

6. Społeczne reguły: dzieci zróżnicowane wiekowo(trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj.

7. Obserwacja: jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.

8. Indywidualny tok rozwoju każdego dziecka: dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.


Materiał Marii Montessori

Ważną częścią pedagogiki Marii Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany materiałem Montessori.

Jego cechy to:

- prostota, precyzja i estetyka wykonania
- uwzględnienie zasady stopniowania trudności
- dostosowanie do potrzeb rozwojowych dziecka
- logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych
- konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów
- ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz w jednym egzemplarzu

Można go podzielić na pięć kategorii;

1. Materiał do ćwiczeń z praktycznego życia, związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi

2. Materiał sensoryczny, rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzeniu aktywności umysłowej

3. Materiały do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy

4. Materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka

5. Materiały religijne, np: przedstawiające przypowiednie biblijne

Otoczenie dziecka

Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka-sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy.

Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka.

Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne-umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.